Przysłowia to nierozdzielny element naszej polskiej kultury. Zajmuje się nimi dziedzina nauki zwana przysłowioznawstwem, posiadającą poddziedziny: paremiografię (kolekcjonowanie przysłów) oraz paremiologię (rozbiór przysłów pod względem ich dziejów i znaczenia). Poniższy artykuł ukazuje metody wykorzystania przysłów w najróżniejszych grupach znaczeniowych, począwszy od mądrości o przyjaźni , skończywszy na motywach religijnych.

Przysłowia o przyjaźni i miłości ciągną za sobą dodatni, emocjonalny bagaż. W relacjach z innymi ludźmi ważne jest doświadczenie, stąd bez zahamowań sięgamy do mądrości sformułowanych przez naszych dziadków. Aż trudno uwierzyć, że prosta, rymowana sentencja jest w stanie całkowicie odmienić nasze podejście do każdej sprawy, wnosząc pierwiastek optymizmu i dając nadzieję, że rozwiązanie naszego problemu jak najbardziej istnieje.

Przysłowia zawierające wątki zwierzęce to bardzo duża kategoria ludowych mądrości. W naszej kulturze zdecydowanie najczęściej pojawiają się tu psy, prym wiodą również inne stworzenia zamieszkujące gospodarstwa – koty, muchy, kozy, woły oraz dzika fauna w postaci wilków, ptaków (szczególnie wróbli) i ryb. Zwierzętom nadaje się niejednokrotnie przywary antropomorficzne.

Przysłowia zawierające motyw diabła są bardzo charakterystyczne dla naszej tradycji ludowej. Piekielny czart był dla prostego zwyczajnego straszakiem, czymś, co miało być karą za bezbożne życie. Jest to motyw jednoznacznie nieprzychylny, stanowi swoistą przeciwwagę dla motyw u boga. Często występuje w anaforach i porównaniach, nieraz oznacza wyjątkowo szpetnego człowieka.

Przysłowia o religii to wynik wielowiekowej ekspansji chrześcijaństwa na terytoriach, zapoczątkowany już w czasach Mieszka I. Prosty lud wciąż pozostawał pod silnym wpływem Kościoła, naiwnie wierzył też we wszystkie głoszone prawdy. Wynikła stąd mocna więź ludowej tradycji z religią. Jako przykład mogą posłużyć chociażby liczne przysłowia zawierające imiona świętych.