W dwa tygodnie po wyzwoleniu miasta, dnia 15 II 1945r. zorganizowany został w Toruniu Inspektorat Oświaty. Jednocześnie powstało Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego. Pierwsze szkoły podstawowe uruchomiono w dniach pod koniec lutego 1945r. Było ich siedem, Do końca roku szkolnego 1944-1945 prowadziło naukę już 16 szkół.
Toruńskie szkoły licea, zwłaszcza te o najdłuższej tradycji dostosowały swój poziom do potrzeb uniwersytety, który jest obecnie największą uczelnią Polski Północnej zarówno pod względem potencjału naukowego, jak i liczby oferowanych kierunków, form kształcenia oraz liczby studentów i absolwentów. W przeprowadzanych w ostatnich latach rankingach UMK znalazł się w pierwszej piątce polskich uniwersytetów. Potwierdza to wysoki poziom oferty badawczej i dydaktycznej.
Dziś UMK tworzy 14 wydziałów: Biologii i Nauk o Ziemi; Chemii; Filologiczny; Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej; Humanistyczny; Matematyki i Informatyki; Nauk Ekonomicznych i Zarządzania; Nauk Historycznych; Prawa i Administracji; Sztuk Pięknych; Teologiczny i trzy wydziały Collegium Medicum w Bydgoszczy: Lekarski, Farmaceutyczny oraz Nauk o Zdrowiu. W ostatnich latach UMK przyjmuje na studia ponad 10 tysięcy osób rocznie, a liczba absolwentów od momentu powstania Uniwersytetu przekroczyła 100 tysięcy.
Rozwój uniwersytetu bardzo pozytywnie wpłynał na rozwój placówek edukacjynych niższego szczebla. Wraz z rozwojem miasta powstało bardzo wiele gimnazjów i liceów o wysokim poziomie nauczania, znakomicie przygotowujących przyszłych studentów do znauki na wyższym poziomie. Uniwersytet posiada nowoczesną bazę badawczą. Prace prowadzone są w obiektach własnych oraz w innych ośrodkach w kraju, a także za granicą, np. na Spitsbergenie.
Później aniżeli szkoły podstawowe rozpoczęły naukę licea. 1 III ‘45r. odbyła się inauguracja roku szkolnego w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. M. Kopernika, dziedziczącym 400-letnią tradycję założonego w XVI w. gimnazjum. Zostało również otwarte nowe Gimnazjum i Liceum Elektryczne oraz Gimnazjum i Liceum im. S. Żeromskiego dla dorosłych.